Hz. Mevlânâ gibi büyük bir mutasavvıfın, bir mütefekkirin, hassas, heyecanlı ve coşkun bir şairin dört mısralık küçük bir nazım şekli olan Rubâî içine, hislerini, fikirlerini sığdırması, insanı hayretlere düşürür. Gerçekten de bu hâl, büyük bir denizin küçük bir havuza sığdırılmasına benzer. Duyguların ve düşüncelerin teksif edilerek bir komprime hâline getirilmesi her şairin yapamayacağı bir şeydir. Bu sebepledir ki, bütün dikkatimizi toplayarak onun rubâîleri üzerine hakkıyla eğilir ve Mevlânâ'nın dilinde

İş bittiği zaman, ikisi de cinayet işlemişler gibi suçlu gözlerle birbirlerine bakıyorlardı... İşte, Paris bir ihtilâle hazırlanırken, Londra?da da bunlar oluyordu. Gelecek günler, bu aileye neler hazırlıyordu acaba? Sevgi ve merhamet, insanı insan yapan değerlerdir. İnsanı insanlıktan çıkaran şiddet ve intikam ile hiçbir sorun çözülemediği gibi insanlık onuru için gerekli mücadele verilmelidir.

Gregor Samsa, bir sabah huzursuz rüyalar gördüğü uykusundan uyandığında, kendini yatağında dev bir böceğe dönüşmüş halde buldu. Zırh gibi sertleşmiş sırtı üzerinde yatıyordu. Başını biraz yukarı kaldırdığında, kubbemsi, kahverengi, boğum boğum ve yassı karnını gördü. Yorganı neredeyse üzerinden tamamen kaymak üzereydi. Vücuduna oranla acınacak kadar ince görünen bir sürü ince ve cılız bacak, gözlerinin önünde çaresizce titreşiyordu.

Zavallı Çocuk, Namık Kemal'in devrinde çok ses getiren çok önemli bir tiyatro eseridir. Oyundaki başlıca kişiler, on dokuz yaşında bir tıp öğrencisi olan Ata Bey, onun sevgilisi on dört yaşında Şefika Hanım, kızın babası Halil Bey, annesi Tahire Hanım'dır. Oyunun konusu ise kendisinden yaşlı biriyle evlendirildiği için sevdiği adama kavuşamayan Şefika'nın ve sevgilisi Ata'nın acıklı ölümleridir.

"Bu notlar ve bunların yazarı besbelli hayal ürünüdür. Bununla birlikte, toplumumuzun durumunu, yapısını göz önüne alacak olursak, bu notların yazarı gibi kişilerin aramızda bulunmasının yalnızca mümkün değil, aynı zamanda zorunlu olduğunu kabul ederiz. Benim bütün isteğim, pek yakın bir zaman öncesinin tiplerinden birini herkesin gözleri önüne daha açık olarak sermektir. Bu tip, henüz tükenmemiş kuşağın bir temsilcisidir. "Yeraltı" adını verdiğimiz bölümde bu kişi kendisini, düşüncelerini açıklamakta;

A'mak-ı Hayal (Hayal Derinlikleri)'de Ahmet Hilmi Bey, roman kahramanı Raci'nin kişiliğinde, felsefenin insanı gerçek mutluluğa ulaştıramayacağını kanıtlamak istemiştir. O'nun için gerçek mutluluk, Allah'a varmak ve evrenin mutlak yaratıcı ile birliğini kabul etmektir. Bu bakımdan yaratıcının yarattığı her ne varsa onunla eşit ve aynı olduğu "Vahdet-i vücut" felsefesini kanıtlamaya çalışmıştır.

Gâfil olma, kara başım kaldır, yiğit! Ala çekik, güzel gözlerini aç, yiğit! Arkandan ak ellerin bağlanmadan, Ak alnın kara yere tepilmeden, Habersizce görklü başın kesilmeden, Alca kanın yeryüzüne dökülmeden, Yağı geldi, düşman erdi, Ne yatarsın, kalksana, yiğit!